Η δαιμονική φύση της ευαλωτότητας

Του ΜΑΝΟΛΗ ΒΑΡΔΗ

Αναφέρει ο Εμμανουήλ Λεβινάς για την ηθική υποχρέωση που μας απευθύνει το πρόσωπο του άλλου. Αν το πρόσωπο συνιστά μια πάντοτε ανέφικτη αποτύπωση της αγωνίας, της φρίκης και του μαρτυρίου, μια «αναπαράσταση αυτού που δεν μπορεί να ονομαστεί, μια εκφορά που δεν είναι, με την αυστηρή έννοια, γλωσσική», μια «δίχως λέξεις φωνοποίηση της αγωνίας», «ένα είδος ήχου, ο ήχος της γλώσσας καθώς εκκενώνεται από το νόημα της», τότε είμαστε σε θέση να διατυπώσουμε την άποψη ότι η ζωική αγωνία, η οποία εκφράζεται στις φοβισμένες κραυγές ενός ζώου που υποφέρει αποτελεί την κατεξοχήν έκφραση του προσώπου (Γ. Κτενάς, «Τα ζώα και η βάση της ηθικής. Αλλάζοντας προοπτική με την Τζούντιθ Μπάτλερ», περ. Άνθρωπος, τχ. 10/2023, σ. 75).

Από την άλλη, σε ένα διάσημο χωρίο απάντηση στον Καντ, ο Μπένθαμ σημειώνει: μπορεί να έρθει μια μέρα που και η υπόλοιπη ζωική δημιουργία θα αποκτήσει εκείνα τα δικαιώματα που δεν θα μπορούσε να τα έχει αποστερηθεί παρά μόνο με το χέρι της τυραννίας. Οι Γάλλοι ανακάλυψαν ήδη ότι το μαύρο χρώμα του δέρματος δεν συνιστά λόγο για να εγκαταλείπεται ένα ανθρώπινο ον στα καπρίτσια του βασανιστή χωρίς αποκατάσταση. Μπορεί να έρθει μια μέρα που θα αναγνωρίσουμε ότι ο αριθμός των ποδιών, το τρίχωμα του δέρματος ή η απόληξη του ιερού οστού αποτελούν λόγους εξίσου ανεπαρκείς για την εγκατάλειψη ενός ευαίσθητου όντος στην ίδια μοίρα. Τί άλλο θα μπορούσε να σκιαγραφήσει το ανυπέρβλητο όριο; Είναι η ικανότητα του Λόγου ή ενδεχομένως η ικανότητα της ομιλίας; Όμως ένα ενήλικο άλογο ή σκυλί είναι ένα ασύγκριτα πιο ορθολογικό ζώο με το οποίο μπορεί να αλληλεπιδράσει κανείς σε σύγκριση με το βρέφος μιας ημέρας ή μιας εβδομάδας ή και ενός μήνα («Τα ζώα και η βάση της ηθικής. Αλλάζοντας προοπτική με την Τζούντιθ Μπάτλερ», περ. Άνθρωπος, τχ. 10/2023, τχ. 10/2023, σ. 68).

Πραγματικά, είναι ένας κόσμος χωρίς Θεό και χωρίς μεταφυσική αξιολόγηση. Το σύμπαν των «ευαίσθητων» ξεκινά πολύ ωραία και καταλήγει στον απόλυτο έλεγχο ανθρώπων και φύσης. Πολύ σωστά αναφέρεται, πως ο Τόμας Χόμπς δεν συνήγαγε από την ευάλωτη φύση της ανθρώπινης ζωής μια μπατλεριανού τύπου ηθική απόκριση, αντιθέτως, την χρησιμοποίησε για να υποστηρίξει την αναγκαιότητα του Κράτους - Λεβιάθαν (G. Shulman, On Vulnerability as Judith Batler’s Language of Politics…)

ΠΗΓΗ: manolisgvardis