«Τα τετελεσμένα του τετάρτου αιώνα δείχνουν ότι οι Έλληνες είχαν ξεπεράσει τη θρησκεία τους. Ο Όμηρος είχε ήδη απομυθοποιηθεί, χάρη στην ανάπτυξη της εξατομίκευσης, την οποία αυτός ο ίδιος είχε εμπνεύσει και καθοδηγήσει.
»Τίθεται το ερώτημα: Τι ακριβώς έλειπε από την ομηρική θρησκεία και υποτίθεται ότι βρέθηκε στον Χριστιανισμό; Το κλειδί της απάντησης μάς το δίνει ο Προμηθεύς Δεσμώτης. Στην τραγωδία αυτή ο Αισχύλος καταγράφει ένα ιδιότυπο μεσσιανισμό. Αμφισβητείται ριζικά ο Θεός – Βία και προφητεύεται η ανατροπή του. Εξ’ ίσου ρητά και ριζικά ζητείται ο Θεός – Αγάπη.
»Ο Δίας είναι ο θεός της εξουσίας – βίας[1]. Αυτός, αλλά και οι άλλοι θεοί, αντιμετωπίζουν με κακία τους ανθρώπους. Αντιθέτως ο Προμηθέας, ένας θεός της “παλαιότερης γενιάς”, από συμπόνια για τους ανθρώπους, κλέβει τη φωτιά της γνώσης από τον Όλυμπο και τη χαρίζει στους θνητούς. Ο Δίας οργισμένος τον καρφώνει στον Καύκασο. Το Κράτος και η Βία, οι δύο παρατρεχάμενοι του εξουσιαστή του κόσμου, χλευάζουν τον σταυρωμένο Προμηθέα. Αυτά παθαίνεις για την αλλόκοτη αγάπη σου προς τους ανθρώπου. Τώρα έχεις εσύ ανάγκη έναν Προμηθέα να σε σώσει. Άλλους έσωσε, εαυτόν ου δύναται σώσαι. Είναι όμως ξεκάθαρο ότι ο ίδιος ο Προμηθέας διάλεξε τη σκληρή μοίρα του. Εν πλήρει επιγνώσει. Από τη μητέρα του τη Θέτιδα είχε κληρονομήσει το χάρισμα της προφητείας και γνώριζε πολύ καλά το μέλλον του. Παρά ταύτα υπερίσχυσε η αγάπη του για τον άνθρωπο. Εκών, εκών ήμαρτον. Φυσικά δεν είχε καμιά απολύτως ανάγκη τους ανθρώπους. Η αγάπη του γι’ αυτούς δεν θα του απέφερε κανένα προσωπικό όφελος. Ακριβώς το αντίθετο. Ήξερε ότι το αντίτιμό της θα ήταν το κάρφωμα στο βράχο, με τον γύπα να του τρώει τα σπλάχνα. Και το εντελώς σημαδιακό: Ο πρωτομάρτυρας αυτός της Αγάπης προφητεύει στην Ιώ, ένα από τα τόσα θύματα της σεξουαλικής βίας του εξουσιαστή του κόσμου και της ζηλόφθονης συζύγου του, ότι το τέλος της δυναστείας του Δία είναι κοντά. Σε δεκατρείς γενιές ένα από τα παιδιά σου θα βρει μια φλόγα δυαντότερη από τον κεραυνό και θα συντρίψει την εξουσία σου. Σημαδιακά από μια άλλη άποψη και τα λόγια του Ερμή στον Προμηθέα: θα μείνεις εκεί καρφωμένος, ώσπου να βρεθεί κάποιος Θεός που θα θελήσει να πάρει πάνω του τα βάσανά σου και να κατέβει στον Άδη. Το εκούσιον πάθος κάποιου θεού θα σώσει εδώ τον Άνθρωπο – Προμηθέα[2]. Ο Αισχύλος λειτουργεί, λοιπόν, ολοφάνερα ως “παιδαγωγός εις Χριστόν”».
ΘΕΟΔΩΡΟΣ Ι. ΖΙΑΚΑΣ. (2005). Αυτοείδωλον εγενόμην… Το αίνιγμα της ελληνικής ταυτότητας. Ειδική εισαγωγή. Αθήνα: Αρμός, σσ. 186-187.
[1] Δεν κλείνει ποτέ μάτι, γιατί φοβάται μη τον πιάσουν στον ύπνο και του αρπάξουν την εξουσία (Ζ. Π. Βερνάν, Μήτις).
[2] Την αξιοποίηση του μύθου του Προμηθέα την πήρα από τον αφιερωματικό τόμο της Ι. Μ. Κουτλουμουσίου.
