«Η φιλοσοφία ως τέχνη του βίου ξεκίνησε με τον Σωκράτη. Δύο είναι τα χαρακτηριστικά που ξεχωρίζουν τον Σωκράτη από εκείνους που ακολούθησαν τα βήματά του, ειδικότερα στη σύγχρονη εποχή. Το ένα είναι το γεγονός ότι [..] ο ίδιος ο Σωκράτης δεν έγραψε τίποτα. Ο Σωκράτης ο οποίος πρώτος έζησε τη ζωή του ως τέχνη είναι η μορφή που βρίσκουμε στους σωκρατικούς διαλόγους του Πλάτωνα. Και παρ’ όλο που […] σήμερα είναι δύσκολο να θεωρήσουμε ότι ο Σωκράτης του Πλάτωνα δεν είναι ο ιστορικός Σωκράτης, είναι γεγονός ότι η λογοτεχνική μορφή που δημιούργησε ο Πλάτων είναι, σε τελευταία ανάλυση, ένας χαρακτήρας της μυθοπλασίας. Ακόμη και εάν μπορούσαμε να απομονώσουμε εκείνα τα στοιχεία από την αναπαράσταση του Πλάτωνα που αντιστοιχούν στο ιστορικό του πρότυπο, εκείνο που έχει πυροδοτήσει τη φαντασία της παράδοσης την οποία δημιούργησε είναι το σύνολο του χαρακτήρα που έχουμε απέναντί μας στα έργα αυτά και όχι κάποιες επιμέρους ιδιότητές του. Και τούτο, φυσικά, εγείρει το ερώτημα εάν πράγματι ο Σωκράτης και όχι ο ίδιος ο Πλάτων εκείνος που δημιούργησε την παράδοση αυτή: ο πλατωνικός Σωκράτης είναι επίσης ο σωκρατικός Πλάτων. Ο Goethe έγραψε κάποτε: “Εκείνος που θα μπορούσε να μας εξηγήσει πότε άνδρες σαν τον Πλάτωνα μιλούσαν ειλικρινά, πότε απλώς χάριν του επιχειρήματος, είναι βέβαιο ότι θα μας προσέφερε εξαιρετική υπηρεσία και θα συνέβαλε τα μέγιστα στην καλλιέργειά μας”. Πρόκειται για ένα ζήτημα που κανείς δεν θα εξηγήσει ποτέ.
»Το δεύτερο χαρακτηριστικό που διακρίνει τον Σωκράτη από τους επιγόνους του είναι ότι γνωρίζουμε πολύ λιγότερα για τη ζωή του απ’ ό,τι για τη δική τους. Γνωρίζουμε πολλές απόψεις και συμβάντα που είχαν να αντιμετωπίσουν και να βάλουν σε τάξη οι Montaigne, Nietzsche και Foucault καθώς προσπαθούσαν να συνδυάσουν τις πολλές τάσεις τους σε μία. Μπορούμε, λίγο έως πολύ, να τους παρακολουθήσουμε στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν τον εαυτό τους. Όταν όμως ο Σωκράτης εμφανίζεται στους πλατωνικούς διαλόγους, εμφανίζεται έτοιμος: είναι ήδη κάποιος· δεν καταβάλλει ποτέ καμία προσπάθεια. Η ενότητα της προσωπικότάς του είναι τόσο πλήρης, ώστε φτάνει στο σημείο να θεωρεί ότι η ανθρώπινη ψυχή, ο εαυτός μας, είναι κατά βάση αδιαίρετος και ότι, συνεπώς, είναι αδύνατον να κάνουμε κάτι διαφορετικό από εκείνο που θεωρούμε ότι είναι καλό. Εκτός από την κρίση μας ως προς το εάν κάτι είναι καλό να γίνει, ο Σωκράτης δεν πιστεύει ότι υπάρχει άλλη πηγή κινήτρων, ούτε αντιμαχόμενες αξίες ή επιθυμίες, που μπορούν ποτέ να μας σπρώξουν σε διαφορετική κατεύθυνση: πρόκειται για μία άποψη την οποία ο Σωκράτης με συνέπεια εκφράζει έμπρακτα με τη δική του ζωή, έτσι όπως την απεικονίζει ο Πλάτων: πάντοτε κάνει μόνο εκείνο που θεωρεί ορθό· ποτέ δεν αποκλίνει, ούτε στο ελάχιστο, από την πορεία που έχει επιλέξει ως την καλύτερη, ακόμη και την ώρα του θανάτου του. Στη δική του ιστορία, δεν υπάρχει Κήπος της Γεσθημανή ούτε Όρος των Ελαιών».
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΝΕΧΑΜΑΣ. (2001). Η τέχνη του βίου. Σωκρατικοί στοχασμοί: από τον Πλάτωνα στον Φουκώ, μτφρ. Βαρβάρα Συροπούλου, επιμ. Στέλιος Βιρβιδάκης. Αθήνα: Νεφέλη, σσ. 31-32.
