ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ - ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ

Στους/στις μαθητές/τριες της Β΄ Λυκείου, 

με αφορμή τη Διαδικτυακή συζήτησή μας για τον Rene Descartes

«Η φύση της φιλοσοφικής εργασίας μπορεί ακόμα να ανιχνευτεί μέσα από μια έρευνα των αποτελεσμάτων της. Καθώς τα φιλοσοφικά προβλήματα λειτουργούν σαν κινητήριες δυνάμεις του φιλοσοφείν και οι μέθοδοι χρησιμοποιούνται σαν εναλλακτικοί δρόμοι έρευνας, εκείνο που απομένει να δούμε σ’ αυτή τη διαδικασία είναι ποια αποτελεσματικά όπλα χρησιμοποιούνται για να καταστραφούν οι ιδέες των αντιπάλων ή για να προβληθούν απλά θέσεις. Τα αποτελεσματικά όπλα που χρησιμοποιούνται στον φιλοσοφικό αγώνα είναι τα επιχειρήματα. Μπορεί μάλιστα να δείξει κανένας πως η φιλοσοφία δεν αποτελείται παρά μόνο από επιχειρήματα. Η φιλοσοφία φαντάζει συχνά σαν το βασίλειο της λογικής και του επιχειρήματος. Ακόμα και τα ανορθόλογα φιλοσοφήματα είναι συνθέσεις που η δύναμή τους τελικά δεν οφείλεται παρά σε ευρήματα του επιχειρηματολογικού δαίμονα. Φιλοσοφώ σημαίνει επιχειρηματολογώ. Αν δεν επιχειρηματολογώ πια, δεν εκφράζω τίποτε φιλοσοφικό, οτιδήποτε κι αν κάνω. 

»Είναι δύσκολο να πούμε τι είναι γενικά ένα επιχείρημα και πολύ πιο δύσκολο να μιλήσουμε για τη φύση του φιλοσοφικού επιχειρήματος. Είναι περίπου σαν να θέλουμε να κάνουμε λόγο για τη φύση της φιλοσοφικής εργασίας. Γενικά, επιχείρημα είναι ένα σχήμα σκέψης που λέει τι είναι αληθινό και τι ψεύτικο. Ένα τέτοιο σχήμα, για να είναι αποτελεσματικό όπλο, πρέπει να είναι οπωσδήποτε λογικά ισχυρό ή ακαταμάχητο. Γιατί εκείνος που χρησιμοποιεί αυτό το όπλο θέλει να αναιρέσει τις αντίπαλες ιδέες, να τις υπονομεύσει ή να τις παραμερίσει. Τελικά, αποσκοπεί να μας πείσει· θέλει, λοιπόν, ν’ αλλάξει τις ιδέες μας.

»Για την ακρίβεια, ένα φιλοσοφικό επιχείρημα δεν θέλει μονάχα να πει τι είναι αληθινό, αλλά και να αμφισβητήσει τρέχουσες ιδέες και απόψεις ή θεωρίες και ακόμα να τις καταστρέψει. Το επιχείρημα, π.χ., του Ντεκάρτ "σκέφτομαι, άρα υπάρχω" θέλει απλά να πει πως φτάνουμε στη βεβαιότητα της ύπαρξής μας μέσα από το γεγονός πως παράγουμε σκέψεις».

ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΒΕΪΚΟΣ. (1999). Ιστορία και Φιλοσοφία. Δοκίμιο για μια κοινωνική κατανόηση της Φιλοσοφίας. Αθήνα: Θεμέλιο, σσ. 52-53.