Η συζήτηση για το μοντέρνο και το μεταμοντέρνο

Οι έννοιες του μοντέρνου και του μεταμοντέρνου βρίσκονται εδώ και δύο δεκαετίες στο επίκεντρο μιας διεθνούς συζήτησης, η οποία άρχισε από προβλήματα αισθητικής και ιστορίας της λογοτεχνίας για να περάσει κατόπιν σε ζητήματα φιλοσοφικά και να εγείρει θεμελιωδέστερα ερωτήματα. Οι φιλόσοφοι κατά κανόνα αντιλαμβάνονται με κάποια καθυστέρηση τις ατμοσφαιρικές αλλαγές και τους καινούργιους προβληματισμούς, όμως από τη στιγμή που θα παρέμβουν σε μιάν ήδη τρέχουσα συζήτηση επικαλούνται το υψηλό τους λειτούργημα, προβάλλοντας την αξίωση να εντάξουν το συζητούμενο αντικείμενο στις δικές τους, τάχα ανώτερες νοητικές κατηγορίες και να έχουν αυτοί την τελευταία λέξη· όπως και να ‘χει, η συμμετοχή τους σε συζητήσεις αρχικά μη φιλοσοφικές μαρτυρεί ότι τούτες εδώ έχουν νευραλγική σημασία – έστω και αν, ή προ παντός αν, ένα βασικό κίνητρο τούτης της συμμετοχής τους είναι η πολύ ανθρώπινη, αλλά στην εποχή των μέσων μαζικής ενημέρωσης σχεδόν ακατανόητη επιθυμία να έχει κανείς ενεργή παρουσία στο μεγάλο αλισβερίσι του πνεύματος. Τώρα, από τη σκοπιά του εξωτερικού παρατηρητή, οι συζητήσεις πολλές φορές φανερώνουν λιγότερο τον χαρακτήρα του επίμαχου θέματος και περισσότερο τον χαρακτήρα των συζητητών, και μάλιστα όχι απλώς τις συμπάθειες και τις αντιπάθειές τους, αλλά επί πλέον τα κοσμοθεωρητικά και κοινωνικοπολιτικά ρεύματα που κρύβονται πίσω από αυτές. Ό,τι μέσα στη συζήτηση εμφανίζεται ως συνειδητή ή μισοσυνειδητή πλευρά της ίδιας τούτης πραγματικότητας, η σημασία της οποίας γίνεται πρόδηλη αν τη μεταφράσουμε σε μιάν άλλη γλώσσα. Βέβαια, η μετάφραση αυτή μπορεί να πετύχει μονάχα αν η πραγματικότητα που ενδιαφέρει στην κάθε περίπτωση ιδωθεί μέσα σε μιάν ευρύτερη προοπτική και ερμηνευτεί με τη βοήθεια λεπτότερων εννοιολογικών εργαλείων, έτσι ώστε στην εικόνα της πραγματικότητας, όπως θα προκύψει από τη διαδικασία τούτη, να ενταχθεί και να εξηγηθεί και ό,τι θέλει να παρουσιάζεται ως εξήγηση της πραγματικότητας.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ. (1991). Η παρακμή του Αστικού Πολιτισμού. Από την Μοντέρνα στη Μεταμοντέρνα Εποχή και από το Φιλελευθερισμό στη Μαζική Δημοκρατία. Αθήνα: Θεμέλιο, σ. 51.